“Luister niet naar je emoties!”

Ik heb het vaak gehoord in de christelijke wereld. Ook daarbuiten trouwens. En aangezien ik voor ongeveer 95 procent uit emoties bestond, had ik daarmee een groot probleem. Mijn heftige emotionele reflexen beheersten mijn hele leven. Dus wilde ik ze negeren, dan moest ik mezelf compleet verloochenen, wat de frustratie om het miskend zijn versterkte en me vanbinnen een nog 'lelijker' mens maakte. Het vervreemdde me van wie ik werkelijk was, en het vervreemdde me nog meer van God.

Waterschade

Emoties zeggen iets over hoe het diep vanbinnen met je gesteld is, zoals een zwembad als woonkamer je duidelijk maakt dat je er goed aan zou doen op zoek te gaan naar een lek in de waterleiding. Dus waarom zijn we er als Nederlanders toch zo vreselijk allergisch voor? Die lekkage lost niet op als jij gewoon op de bank gaat zitten en doet alsof je sloffen niet drijven. Hij lost ook niet op als jij maar vaak genoeg blijft zeggen dat God het lek wel dichtmaakt. God wil sámen met jou zoeken naar het lek, en het sámen met jou dichtmaken. Als jij 'zelf doen!' als motto hebt, dan is 'samen zijn en samen doen' het motto van God. Het zijn Zijn liefde, kracht, inzicht en wijsheid die jou kunnen helpen en genezen, maar het is jouw wil die Hij nodig heeft. En soms laat Hij je een tijdje worstelen om jou te laten zien hoeveel kracht er in jou zit. Omdat Hij in jou gelooft en jij nog niet.

Geen boeman

Mijn God is geen god die als een strenge, boze baas in een prachtig kantoor zit en wil dat jij al je zooi en je schreeuwende hart bij de deur achterlaat, voordat je klopt en voorzichtig binnenstapt met een gemaakte glimlach. Hij is een liefdevolle vader wiens deur altijd openstaat voor zijn kinderen en die wil dat je met je nood in zijn armen vliegt. Hoe vies je kleren ook zijn; hoe overstuur je ook bent. Juist dàn, in al je puurheid, wil Hij je ontvangen. Hoe kan Hij je helpen als je je diepste worstelingen altijd achter de deur verstopt?

De hulk

Dus alsjeblieft, wees eerlijk bij God over je emoties. Ook als die volgens anderen niet zo 'christelijk verantwoord' zijn. Of ze er van anderen nou mogen zijn of niet, soms zíjn ze er gewoon. 
Ontkenning maakt een waarheid niet ongedaan.

Ooit was ik een stil en stikverlegen meisje, dat niet zoveel van zichzelf liet zien. Een paar jaar later was ik een schreeuwend, vloekend en tierend monster dat zichzelf verwondde en geen rem meer had op welk gebied dan ook. Ik was depressief, haatte mezelf en zelfs de zachtste geluidjes triggerden mijn woede zodanig dat ik met regelmaat explodeerde.

Nog meer jaren later leerde ik dat dat allemaal het gevolg is geweest van onveiligheid en het gevoel niet gehoord en gezien te zijn. Ik voelde me als kind miskend, voor een groot deel omdat mijn gevoelens en frustratie niet mochten bestaan. Maar ze waren er wel. En ze wilden gehoord worden, hoe hard ik ze ook probeerde neer te trappen. Dus gingen ze schreeuwen en zorgden ze ervoor dat ze m'n hele leven regeerden. 

Jouw hardnekkigste, negatieve emoties proberen jou iets te vertellen over jouzelf. En je zult ze pas stil krijgen als je leert luisteren. Leert erkennen.

Alles heeft een reden

Gelukkig zijn kun je jezelf niet aanpraten alsof het een keuze is. Diepe boosheid kun je niet wegproclameren. Ik weet niet wie dat heeft bedacht, maar het heeft mij nooit één stap verder gebracht. Stort je hart uit bij je God (psalm 62 vers 9), hoe 'lelijk' je emoties op dat moment ook zijn. David deed dat ook! En ik geloof dat juist dàt hem zo hecht heeft gemaakt met God. David was puur en ècht over zijn gevoelens. Een man naar Gods hart. Want ook God is in heel de Bijbel heel open en eerlijk over wat Hij voelt. Van woede tot aan de mooiste liefdesverklaringen, tot aan hartverscheurend verdriet omdat Zijn volk Zijn liefde niet beantwoordt. God deelt Zijn hart met mensen. David deelde zijn hart met God. Àlles ervan.

Als die emoties zijn wat je op dat moment ten diepste voelt, dan is dat je puurste jij, naar wie Hij op zoek is. Als jij schreeuwt: “God, ik heb gewoon geen liefde!” zegt Hij: “Yes. Ik wel. Ik kom eraan!”

Durf te zeggen dàt je je altijd boos of somber voelt, dat het je niet lukt om mensen lief te hebben, ook al begrijp je nog niet waarom. Je boosheid heeft een reden. Je depressie heeft redenen. Je probleem met hechting heeft een reden. Je probleem met afwijzing, je haat en je angsten hebben een reden. Het is niet zomaar een leugen waar je in gelooft; het heeft allemaal een oorzaak, die jij misschien niet meer kunt achterhalen, maar Jezus wel. Hij was erbij toen het ontstond. En Hij heeft de sleutels van de deuren naar herstel.

Waar begin ik?

Vraag Hem je daar te brengen waar Hij je wil hebben; steeds opnieuw, bij elke stap in het proces. 'Heer, help me mijn boosheid kwijt te raken. Vervul me met liefde, zodat ik anderen kan leren liefhebben. Ik bak er nog zo weinig van. Ik wil zijn wie U wilt dat ik ben, maar ik ben er nog lang niet, dus help me alstUblieft om zo te worden. Ik kan dit niet alleen.' 

Stap in, in elke situatie die Hij op je pad zal brengen om je iets te leren, en doe het samen met Hem.

Schrijf erover. Stort je hart uit in een dagboek. Vaak verkrijg je juist door te schrijven of praten nieuwe inzichten over waarom je voelt wat je voelt. Daarom zijn hartsrelaties zo belangrijk. En tegelijkertijd zorgt het voor een stuk verwerking.

Zoek professionele hulp als dat nodig is; God heeft in mijn leven een paar geweldige psychologen gebruikt (al was het soms een tijd zoeken...) om me verder te helpen. Die keken niet alleen naar het nú, maar durfden met me terug te gaan naar de basis: mijn eerste kinderjaren. Alleen 'kijken naar Jezus' is vaak echt niet genoeg om te herstellen. Daar begint het pas. Jezus wil samen met jou kijken naar het schreeuwende kind in je hart. Niet om het hardhandig 'op te voeden', maar juist om met aandacht te luisteren naar de reden van dat intense verdriet, en het te voeden en tot kalmte te brengen met alles wat Hij aan liefde, troost, bevestiging en zorg te bieden heeft.

Blijf corrigeerbaar en sta open voor kritiek, hoe pijnlijk dat ook kan zijn. Soms zie je je eigen stekels niet, maar aan hoe anderen op je reageren, kun je vaak wel zien waar ze zich bevinden. Als je altijd en bij iedereen negatieve reacties oproept en niet begrijpt waarom, kun je natuurlijk heel hard blijven roepen dat het aan al die anderen ligt, maar je zou de ander ook kunnen vragen waarmee je hem getriggerd hebt, om het op te nemen in je aan-te-werken-lijst. Lastig, maar wel heel leerzaam. Jouw grenzen en verdriet mogen bestaan en soms betekent dat dat je afstand moet nemen van bepaalde mensen, maar kijk uit dat je je muur niet zo hoog optrekt, of er zoveel derrie overheen blijft gooien, dat je iedereen om je heen verbittert en alleen overblijft. Want mensen kunnen vaak veel geduld opbrengen voor een proces, mits ook hun grenzen serieus genomen worden.

Wie ben ik?

De psyche van de mens zit bijzonder complex in elkaar, en wie stelt dat een paar standaard kant-en-klaar-oplossingen genoeg zijn om emotionele schade ongedaan te maken, onderschat mijns inziens het creatieve vermogen van de Schepper. Ons hoofd (of hart) is geen drab waar je even een zeef doorheen haalt, hoe graag ik dat soms ook zou willen. 
Soms kan een herstel- of vormingsproces jaren duren, zoals dat ook bij Mozes, Jozef en Jakob het geval was. So what! God heeft geen haast. En kijk naar hoe mooi die mannen werden! Het gaat God om het samenzijn met jou. En Hij wil je laten ervaren hoe het is om rust te vinden in het samenzijn met Hem. 

Op die manier bezig zijn met jezelf heeft niets met egocentrisme of ik-gerichtheid te maken, wat mensen je ook wijsmaken. Elk kind heeft het nodig om gehoord te worden. Elke volwassene heeft het nodig te weten wie hij is, om te functioneren zoals God dat in gedachten heeft. Hoe meer ik zelf weet wie ik ben, bevestigd door Hem, hoe sterker ik ben en hoe beter ik moeilijke situaties aankan. Èn hoe milder en mooier ik vanbinnen word. En dat is ook aan de buitenkant zichtbaar.

Misschien stort je je met heel je ziel en zaligheid in het helpen van anderen, omdat je denkt daarin je volledige identiteit te hebben gevonden. Dat lijkt voor de buitenwereld geweldig, maar God ziet je zoekende hart. Wie ben je als het weg zou vallen?
Misschien ben je zo bezig met zoeken naar jezelf, dat je helemaal geen ruimte ervaart om met anderen bezig te zijn. Ook daarin ziet God je zoekende hart. Hij wil je emmer vullen tot die overloopt en je ziel tot rust brengen met Zijn bevestiging.

Wil om te veranderen

Ik ben hulp gaan zoeken, omdat ik me bewust was van de bergen frustratie en beschadiging die ik meezeulde en moest inzien dat ik daarmee op mijn beurt weer anderen verwondde. Ik zou het niet eerlijk vinden om die rugzak vol ellende één op één over te dragen aan mijn man of kinderen. Hoeveel mensen hebben die rugzak wèl van hun ouders gekregen, omdat er niet over gepraat mocht worden, en zouden willen dat er ingegrepen was?
De ervaring van anderen had me al geleerd dat een partner mijn problemen nooit zou kunnen oplossen; zelfs een geweldige man als Erik niet. Als Erik bij mij nooit een wil om te veranderen én de daarbij horende actie had gezien, zou onze relatie nooit hebben standgehouden. Of zijn begonnen. Ik vecht voor hem en mijn nageslacht. Omdat ik op mijn manier de wereld een beetje minder lelijk wil maken, door te beginnen bij mezelf. Daar heb ik zelf gelukkig ook een heleboel profijt van. Maar is het egocentrisch?

Martha's en Maria's

Zo moeilijk als het proces in het begin was, zo heerlijk vind ik het nu, al duurt het voor mijn gevoel al eeuwen. Waarom? Omdat het me laat zien hoe betrokken God is bij mij. Hoeveel geduld Hij met mij heeft. Hoeveel tijd Hij voor me neemt. Schakel voor schakel maakt Hij los van de ketting die me weerhoudt om te vliegen. Zijn aandacht vult mijn lege emmer. Veroverd door Zijn liefde boeit die ketting me eigenlijk niet meer zo. Ik kan alleen nog maar ademloos naar Hem kijken, terwijl ik wacht tot Hij de laatste schakel heeft losgemaakt. Zijn geduld is nooit verspilde tijd. Het is de bevestiging waarnaar ik mijn leven lang heb gehunkerd; het weten dat ik de moeite waard ben. Ik heb het haasten opgegeven en rust gevonden aan Jezus' voeten, te midden van een wereld vol opgejaagde, dwingende Martha's. Het samenzijn met de God die wilde dat ik besta en bij wie ik hélemaal mezelf mag zijn, mèt al mijn gevoelens, is wat mij ten diepste vreugde geeft. Dat is het belangrijkste dat ik heb geleerd door dit proces. Ik vind het niet erg als ik hier nog een tijdje moet blijven. Maar tegelijkertijd heb ik ontzettend veel zin in het moment dat ik mijn vleugels kan uitslaan. Wacht maar tot ik vlieg.

Spijkerbom 

Emotionele verwonding is een spijkerbom in je hart, die behalve jouzelf ook anderen verwondt. God wil samen met jou de spijkerbom onschadelijk maken door terug te gaan naar het moment dat die er is neergelegd. Dat vraagt moed van je. Trauma's zijn niet voor niets trauma's; niemand kijkt ernaar uit om ze op te graven en geconfronteerd te worden met z'n diepste pijn. Maar God heeft een gladde, schone bodem voor jou in gedachten, zonder stenen en landmijnen die je het bouwen beletten. Hij wil de veren in je vleugels herstellen, zodat je kunt genieten van het vliegen en niet meer steeds het hijgende 'moeten' in je nek voelt. Hij wil je emoties tot rust brengen. De pijn moet eruit. De boosheid moet gekanaliseerd worden; gericht worden op de momenten waarop je het eigenlijk had moeten voelen, zodat die niet meer lukraak om zich heen zal slaan. En dat heeft niets, maar dan ook niets met onvergevingsgezindheid te maken. God wil de frustratie, die bij zoveel mensen diep vanbinnen voor een doodvermoeiende onrust en gespannenheid zorgt, ontladen. Als dat gebeurt, ontstaat er rust en ruimte voor Liefde. Dan kan Hij je vullen, en jij ontvangen en uitdelen. 

Verwerking en genezing beginnen met eerlijk worden. Tegen jezelf en tegen Hem. Door niet je frustratie bij de deur te laten, maar je masker.

Erik schaatst om indruk op mij te maken (zegt-ie zelf). Ik begeef me alleen op het ijs ter wille van onzekere mensen, die ik met één schaatsbeweging verlos van het idee dat ze de grootste kluns op de sloot zijn. #graaggedaan

Loslaten.

Het is wat ik het meeste hoor als reactie op de zorgen rondom de kinderwens.

“Want toen vrienden van mij het loslieten, lukte het ineens meteen.”

Hoever gingen die vrienden, voordat ze op dat punt kwamen? Hoe lang worstelden ze al? Hoeveel teleurstellingen hadden ze al te verduren gehad, voordat ze het konden loslaten?

En wás het loslaten? Of was het noodgedwongen opgeven? Was het omdat de hoop doofde, omdat al hun kansen verkeken leken en alles al was geprobeerd?
Hadden ze in feite niet gewoon hun hoofd en pootjes laten hangen, gebroken en beurs geslagen door verdriet?

Hoop is sterk. Haast onverwoestbaar. Je moet diep gaan en lang op een lijdensweg zitten, wil het doven.
Daarbij is 'loslaten' geen toverformule om zwanger te worden. Net zo min als 'vaker schieten', '10 minuten blijven liggen na het vrijen' of 'meer eieren eten'.
Want laten we eerlijk zijn; vrijen en zwanger worden is geen rocket science, getuige de ontelbare ongeplande zwangerschappen die elke dag ontstaan. Dus bespaar vrouwen (en hun mannen) het vernederende aanbod om even langs te komen met jouw bewezen superzaad. Wie zegt trouwens dat 'het probleem' altijd bij de man ligt?

“De meest gehoorde (en gehate) adviezen naar aanleiding van mijn ongewenste kinderloosheid zijn: 'je moet er niet zo mee bezig zijn' en 'loslaten' ”, Twitterden meerdere mensen me vandaag.

En ook mijn haren gaan recht overeind staan van dat eeuwig terugkerende loslaatadvies.
Want loslaten is niet: drukken op een knopje en dan niet meer aan je wens denken.
Als je gelooft dat het zo werkt, begrijp je niet hoe sterk hoop kan zijn.
Als je gelooft dat 'er niet mee bezig zijn' te forceren valt, dan denk ik dat je de ervaringen in je eigen leven vergeten bent.

Hoop vlamt op bij het minste of geringste en valt maar moeilijk te temmen.

Ja, ik geloof in een loslaten.
Maar op een andere manier.

Ik geloof in een loslaten waarbij de droom mag blijven bestaan. Want een verlangen dat zo groot is, moffel je niet weg onder een vloerkleed. Als je pal voor een reusachtige berg staat, dan kun je daar niet om- of overheen kijken. Hij vult je zicht.

Dus kunnen we alsjeblieft stoppen met doen alsof het de schuld is van al die ongewenst kinderloze stellen dat ze die berg nog steeds zien? En dat die berg beladen is met babykleertjes, speentjes, wiegjes, eerste stapjes, ma-ma-klanken en zelfs volle luiers? Verpletter andermans dromen niet. Het krijgen van kinderen is de gezonde droom van bijna elke man en vrouw. Het is de droom van een kind dat liefkozend al haar poppen en knuffels de fles geeft en vertelt dat ze later moeder wil worden van wel twintig kinderen. Het verlangen om ouder te worden is al voor de schepping in onze harten gelegd en dat schakel je niet zomaar uit. Onvervuld blijft het, met een 'beetje' pech, de rest van een leven een heel pijnlijke plek, steeds opengeschaafd door nieuwe confrontaties. Want vrienden worden wél ouders. En grootouders. En overgrootouders.

“Kinderen zijn ook niet alles, hoor.” 
Dat zal best. Maar heb je spijt dat je eraan begonnen bent? Gun mensen hun dromen. Jij hebt ze ongetwijfeld ook gehad.
Stop met eisen dat die berg vernietigd wordt. Stop met relativeren; bagatelliseren. Laat weten dat je aan je vrienden denkt. Dat je meeleeft. Maar laat hun verdriet naast hun onvervulde droom bestaan en huil gewoon es een potje mee.

Loslaten is voor mij: mijn machteloosheid, wensen en tranen steeds leggen in de handen van mijn God, wetend dat Hij erboven staat. Nee, dat is niet altijd makkelijk. Maar Hij is de God die mij vreugde gaf na pikdonkere, eenzame, lange jaren. Bij Hem vond ik veiligheid en aanvaarding; onvoorwaardelijke, vullende liefde. Jezus is de bron die mijn dorst lest. Hij laat me uitrazen. Hij legt me niet het zwijgen op. Als ik boos ben, mag ik slaan op Zijn sterke borst. Hij kan het aan; Hij weet dat het soms nodig is. Met Hem deel ik al mijn dromen en verdriet en Hij luistert eindeloos. Door Hem voel ik me gedragen en getroost en kan ik er steeds weer even tegenaan.

Het geeft me rust dat Hij ons een mooie belofte gaf. Natuurlijk was het allemaal een stuk zwaarder geweest als er niet zo'n duidelijk antwoord was gekomen op mijn vraag om bevestiging. Want hoe goedbedoeld ook, mensen kunnen je niet beloven dat het 'wel goedkomt', en onzekerheid is zoiets moeilijks. 
Toch had ik zelfs bij een stilzwijgen geweten dat Zijn plannen voor ons wonderlijk mooi zouden zijn, met of zonder baby. Ik ken mijn God. Ik weet dat Hij geweldig is. En als het plannen zonder baby zouden zijn, dan zou Hij niet meteen roepen dat we weer op moesten staan, maar bij ons op de grond gaan zitten, ons in Zijn armen trekken en alle ruimte, tijd en hulp geven om te rouwen en dat grote verdriet een plek te geven.

Sinds ik mijn hart aan Jezus heb gegeven en me in Zijn armen heb geworpen, is mijn leven zo onherkenbaar veel veranderd en mijn hart zo onbeschrijflijk diep tot rust gebracht.
En hoe beter ik Hem leer kennen, hoe minder vaak ik me afvraag waarom bepaalde dingen wel of niet gebeuren. Ik begrijp nog steeds niet alles, maar ik weet gewoon dat Hij te vertrouwen is. 

En nee, God vertelt me niet wat de toekomst zal brengen of welk verdriet er nog komt. Gelukkig maar. Maar Hij zal dichtbij me blijven. God zal mij nooit loslaten. Dat geeft me rust. En daar vind ik vrede in, door alle tranen heen. 
Zolang ik de weg maar samen met Hem, hand in hand, mag bewandelen, heb ik bij me wat ik mijn leven lang heb gezocht. En ooit..

"..zal Ik alle tranen van jullie ogen wissen. Er zal geen dood meer zijn; geen rouw, geen jammerklacht, geen pijn. Want wat er eerst was, is voorbij. Alles maak Ik nieuw!"
- De Bijbel.

Een jaar en zeven maanden geleden.

Ik droeg een kindje in me. Een onbetaalbaar geschenk. Vanaf het moment dat dat prille tweede streepje op de test verscheen en Erik en ik elkaar huilend en juichend in de armen vielen, werden duizenden nieuwe dromen geboren. In elke droom kwam een kindje voor. Ons kindje. 

Maar ons kindje bleek dood.

Achteraf kon ik zeggen dat ik wist wanneer het gestorven was.
Een onbestemd somber gevoel had zich een paar weken voor de echo aangediend, maar ik wuifde het weg.
Zwangerschapshormonen, dacht ik. Wat kon ik ermee?

Op het moment dat de stilte viel, in de kamer van de verloskundige die wanhopig zocht naar een teken van leven, ervoer ik, tegelijk met een trap in mijn buik, een klik in mijn hart. Het klopte met wat ik had gevoeld.
Maar ons kindje was dood.

Er volgden rare weken vol rouw en verwarring. Erik en ik misten elkaar soms in het verdriet, in hoe we erop reageerden, maar vonden elkaar altijd dezelfde dag nog terug. Het versterkte onze band. Meer dan ooit waren we elkaars beste maatjes. En meer dan ooit was God zo heerlijk dichtbij om ons vast te houden. 

Maar april en mei zijn kennelijk vruchtbare maanden. Terwijl wij onze klap probeerden te verwerken, kwam een stroom van zwangerschapsmededelingen op gang. Acht collega's van Erik meldden dat ze zwanger waren en ook in onze vrienden- en kennissenkring had de een na de ander een blijde boodschap. Ik was blij voor hen allemaal. Maar vreselijk, wat deed het soms ook pijn om weer met lege handen achteraan in de rij gezet te zijn.

Nog steeds kan ik oprecht blij zijn voor mensen om me heen die vertellen dat ze zwanger zijn.
Maar dat gaat niet vanzelf. Het is een eis van mezelf geweest, een bewuste keuze die ik elke keer maak, omdat ik niet wil dat bitterheid om mijn eigen verdriet andermans vreugde met de grond gelijk maakt. Dat zou ik niet eerlijk vinden. Als ik wil dat er ruimte is voor verdriet, moet ik ook de vreugde van anderen ruimte geven. De tekening hierboven heb ik daarom bewust niet eerder gedeeld, al lagen de schetsen al ruim een jaar klaar.

Om dat vol te houden, moet ik zo nu en dan mijn emoties kunnen ventileren. Er is de afgelopen anderhalf jaar zoveel gebeurd vanbinnen, dat ik zou zijn ontploft als ik niet af en toe de garagedeur van mijn hart had opengerold. Liever dan inslikken, zet ik mijn verdriet om in iets creatiefs en deel ik het, om mensen op een luchtige en speelse manier kennis te laten maken met een onderwerp waar nog zo'n taboe op rust. Er wordt al zoveel doodgezwegen. Er is zoveel onuitgesproken pijn bij mensen, en zoveel onbeholpenheid in het reageren. 

Januari voelt voor Erik en mij een beetje raar. Opnieuw zijn heel veel mensen bijna uitgerekend. En ook wij hoorden tot een paar maanden geleden bij die gelukkige groep; voor de vierde keer pril zwanger, nu van wat vermoedelijk een tweeling was. Tot twee keer toe stond er in onze agenda's een cirkel rond 31 januari. Toch knap gemikt hè? 

Mijn droom voor 2013 is dat ik project mk zal voltooien; de vrucht die voortkwam uit deze ondergeschoven vorm van rouw. Dat in elk geval alle tekeningen en teksten zullen klaarliggen als ook op de rest van de route alle lichten op groen springen.

En de baby, die komt nog wel.
Niet omdat mensen zeggen dat het wel goedkomt, want geen mens kan dat beloven.
Maar omdat God dat heeft gezegd, op Zijn eigen, bijzondere manier.

Of ik cursussen geef. En of ik wat tips heb om beter te leren tekenen.
Had ik ze maar! Maar om eerlijk te zijn doe ik maar wat. Ik heb nooit les gehad of technieken geleerd, het kwam allemaal een beetje vanzelf. Ik begon als kind te tekenen en ben niet meer gestopt. Nou ja, als je die vastlooppauze van een paar jaar niet meerekent. Ik zou zelf nog zoveel dingen willen leren. En als ik anderen op hun manier zie tekenen, denk ik regelmatig: wauw, ik wou dat ik dat kon.

Maar ik wil best wat dingen noemen waar ik blij van word als ik teken. Misschien helpen ze jou ook.

B-potloden.
Je kunt ze overal kopen, al zal het ene merk beter zijn dan het andere. Ieder z'n voorkeur, maar met H-potloden (H staat voor hart; hard in het Duits) kras ik m'n papier kapot en zie ik nog steeds geen lijntje staan, terwijl B-potloden (B staat voor blei, wat lood betekent) zacht zijn en voor van die vette, donkere strepen zorgen. Hoe hoger het getal, hoe meer grafiet erin zit, hoe zachter de potloden zijn en hoe fijner ik ze meestal vind. Maar.. hoe meer ze ook vegen en afgeven, dus schrik niet als de zijkant van je hand opeens grijs is. Je zal het overleven.

Signatuur en datum.
Ik hoefde er 'maar' 26 jaar op te wachten, alsof het een meesterontwerp zou zijn, maar opeens plopte hij op in m'n gedachten en had ik een geschikte signatuur: gewoon elja. Met een visje als j. Of eljart.nl, net zo makkelijk. Het is mijn persoonlijke stempel, waaraan mensen kunnen herkennen dat een tekening of knutsel van mij is. Op elke schets zet ik ook een datum, of in elk geval een jaartal. Leuk om later terug te zien welke stijl ik had in welke fase en handig met archiveren. 

Photoshop
Ik heb ooit een keer een les Photoshop gehad. Of eigenlijk een paar, maar alleen de laatste les deed ik iets dat ik begreep en daar was ik zo van in mijn nopjes dat ik thuis enthousiast verderging met ontdekken. Het is geen makkelijk programma om onder de knie te krijgen en ik weet misschien nog maar 3 procent van wat je er allemaal mee kan, maar ik gebruik het al jaren dagelijks voor allerlei creatieve doeleinden. Mijn tekeningen maak ik op papier en ik bewerk ze in Photoshop.

Penmuis en tablet
Het was even doorbijten en wennen - wat een irritant ding vond ik het! - , maar ik kan niet meer zonder mijn geliefde penmuis en tablet! Het werkt veel nauwkeuriger dan met een gewone muis en omdat ik 'm minder krampachtig hoef vast te houden, heb ik geen last meer van pijn in m'n hand en pols. Een aanrader voor iedereen die met de computer werkt! Maar laat je tamme valkparkiet niet in de buurt komen, want de mijne heeft al heel wat tabletsnoertjes gemold. En daarmee heel wat tabletten.

Daglichtlamp
Ik werk op het moment niet zoveel met kleuren, maar ik vind het hoe dan ook fijn om in goed en betrouwbaar licht te werken. Al jaren liep ik te azen op een daglichtlamp en vorige maand heb ik een heule mooie voor mijn verjaardag gekregen. Licht van een officiële daglichtlamp is wit en lijkt blauw tussen alle gele lampen in en om het huis, dus verwacht geen gezellig sfeerlichtje; alle sfeer in je huis is meteen dood als je 'm aanzet. Op deze website vind je een mooie collectie daglichtlampen. De mijne komt bij Harolds in Rotterdam vandaan. En nu ik het toch over Harolds heb: dát is echt een knutselparadijs!