"Ben je zwanger?"
Irritante vraag als je het nog niet (of zèlf) wilde vertellen, pijnlijke vraag als het niet zo is, extra pijnlijke vraag als je buik wat opgezwollen is van de IVF-behandelingen.. omdat zwanger worden nou juist niet lukt.

Ik heb de ervaring niet, maar grapte dat ik voor de terecht gefrustreerde dames die het deelden een T-shirt-tekst zou bedenken om dergelijke kwetsuren te voorkomen.

Vind je 'm leuk?
Klik dan HIER om het printbestand te downloaden. 
Je kunt het (als digitaal bestand!) meenemen naar een printshop of zelf printen op strijkpapier. En dan is er nog de service van Vistaprint, die vaak leuke T-shirt-acties heeft.

Via mijn tekeningen in het magazine van Freya weten steeds meer mensen met een (nog) onvervulde kinderwens me op Twitter te vinden. Ze volgen mij en ik volg hen terug. Of andersom.

Ik lees hun verhalen. Ik lees over hun verdriet, over de heftige medische behandelingen die ze ondergaan en over alle vreselijke teleurstellingen die alleen maar groter lijken te worden. Tussen hen voel ik me een groentje. Maar zo word ik niet behandeld. Deze mensen weten wat verlangen is; hoe sterk het kan zijn. En ze kennen allemaal de kwetsende opmerkingen en loze beloften die met de beste bedoelingen worden gemaakt, dus ze laten het over het algemeen wel uit hun hoofd om de situatie van een ander te bagatelliseren.

We hebben het gezellig samen. Ik voel me als een vis in het water tussen deze openhartige strijders, die op Twitter vaak hun hart luchten omdat ze daar in hun omgeving niet de ruimte voor krijgen. We digiknuffelen wat af, maar lachen net zo veel, gebruikmakend van alle opmerkingen die ons hebben gefrustreerd.

Ze bedoelen het toch goed

Over die opmerkingen en dooddoeners wind ik me de laatste tijd wat op. Ik kon me er een tijd best goed voor afsluiten. “Want ach, de mensen bedoelen het toch allemaal goed.” Of ik verwerkte mijn frustratie in een tekening. Maar ik zie nu wat al deze dooddoeners ook met andere mensen doen. Dat ze ervoor zorgen dat mensen hun verhaal niet meer durven te delen. Het herinnert me aan de jaren dat ik depressief was en er steeds bewuster voor koos om mijn gevoelens van wanhoop voor me te houden, omdat de opmerkingen van mensen soms meer pijn deden dan de depressie zelf.

“Je moet gewoon naar de positieve dingen in het leven kijken.” “Zelfmoord is egoïstisch.” “Je màg niet doodgaan, dat kun je niet maken!” “Ik weet precies hoe je je voelt; ik heb me ook wel eens een maand lang somber gevoeld.” “Denk eens aan de mensen om je heen.” “Waar een wil is, is een weg.” “Je wilt gewoon aandacht.” “Sjonge, wil je me niet meer zo laten schrikken?”

Goedbedoeld? Vast. Dat ze mijn gevoelens niet begrepen, gaf niet. Dat ze deden alsof dat wel het geval was, èn oordeelden voordat ze geluisterd hadden, wel. Er ontstond een diepe mensenhaat in mijn hart. Waarom vocht ik eigenlijk nog voor hen?

Egoïsme of radeloosheid?

Wat ben ik dankbaar dat ik niet meer depressief ben. Als ik lees of hoor hoe “egoïstisch” mensen het vinden als een radeloze jongen voor de trein is gesprongen, omdat zij daardoor een uur later op hun werk komen, ben ik blij dat ik het niet meer op mezelf hoef te betrekken. Niemand denkt aan de wanhoop die die jongen moet hebben gevoeld. Iedereen denkt aan zichzelf. Mijn maag keert ervan om. Ik probeer het snel te vergeten. Ooit liep ik zelf naar de trein. Er was geen sprake van egoïsme. Ik geloofde dat ik de wereld geweld aandeed door er te zijn. Want iedereen had last van me. Wie wist wat-ie met me aan moest? Ik wist het zelf niet eens. Mijn lijstje met mensen die zich zonder mij niet zouden kunnen redden was steeds korter geworden. Uiteindelijk stond er nog maar één persoon op. Mijn moeder, omdat zij in die tijd ook depressief was. Ik zou haar meesleuren als ik ging. En dan had mijn broertje niemand meer.

Ik zag nooit een voertuig vol mensen. Ik zag een groot, geel voorwerp dat me heel snel kon verlossen van de hartverscheurende pijn en eenzaamheid vanbinnen. En de mensen die me zouden veroordelen, verfoeide ik toch. Ze hadden altijd met hun oordeel klaargestaan, zonder ooit naar me te luisteren. Ik had nooit voor mezelf gevochten. Ik had dat voor hen gedaan. Voor al die kortzichtige egoïsten die mij verweten dat ik kortzichtig en egoïstisch was.

Taboe

Ik weet niet of er echt een taboe heerst, of dat het vooral gaat om een gigantische onbeholpenheid in het omgaan met andermans ellende. Maar overal waar ik zie dat iemand voorzichtig iets durft te delen van z'n verdriet, duiken er altijd mensen bovenop om hem of haar het zwijgen op te leggen. “Praat er maar niet over.” “Jullie hebben elkaar tenminste nog.” “Kijk naar de positieve dingen in het leven en tel je zegeningen.” “Mijn buurman had dit; dat is nog veel erger.” "Niet zo klagen." “Ga gewoon leuke dingen doen.” “Dan neem je toch een hond?” “Wees niet zoveel met jezelf bezig.” 

Er wordt gecommandeerd dat we dingen moeten loslaten, terwijl de dingen òns niet loslaten. Er worden partners beloofd aan mensen die worstelen met eenzaamheid. Er worden baby's beloofd aan mensen die tobben met ongewenste kinderloosheid, terwijl geen mens die beloften kan waarmaken. Ook wij wachten nog steeds op de baby's die ons eind 2011, halverwege 2012, eind 2012 en ook in 2013 door mensen zijn beloofd.

Werkelijk alles wordt uit de kast getrokken om maar iets te kunnen zeggen. Om maar niet te worden geconfronteerd met machteloosheid. Want als er een stilte valt, voelen we ons naakt en onbeholpen. Toch?

En als er dan uiteindelijk, na jarenlang onvruchtbaar zijn, (als) door een wonder toch een baby komt, roepen we met z'n allen: “Zie je wel! Ik zei het toch!” 

Maar wat dan wel?  

We slikken wat af. En als we dan een keertje aangeven dat een opmerking als kwetsend wordt ervaren, of als we als kinderloze zestigers terugkomen op die baby die een vriendin dertig jaar geleden beloofde, worden de rollen omgedraaid en is de 'dader' ineens slachtoffer. Want "het is voor ons zo moeilijk om op de situatie te reageren."

En ja, dat is het ook. Het ìs vaak verdraaid lastig om iets bemoedigends te zeggen in moeilijke situaties van een ander. Hoe vaak raken mijn eigen gedachten in een spagaat als ik gehaast zoek naar een gepaste reactie, en hoe vaak sla ik zelf de plank niet volledig mis?! Wat blijft er over als je zoveel níet moet zeggen?

Misschien is dat juist de clou. Druk niet meteen je handen op de mond van de ander. Druk ze op je eigen mond en leer luisteren.Pianist Alfred Brendel zei: 'the word listen contains the same letters as the word silent.'
Dus: leer zwijgen.

En verder?

Als je graag meer wilt doen dan luisteren, lees dan eens dit lijstje met tips dat ik met behulp van mijn lieve Twittervriendjes heb samengesteld. De dingen die hierin worden genoemd, hebben zij en ik als hartverwarmend en troostend ervaren.



Laat weten dat je aan de ander denkt. Dat je meeleeft, meehoopt, meehuilt en meebidt. 

Breng spontaan een èchte knuffel langs. Stuur een kaartje of mailtje of leg een briefje met een paar lieve woorden op een plek waar de ander het zeker weten vindt.

Vergeet de ander niet op extra moeilijke dagen, zoals vader- of moederdag, of de datum waarop een te vroeg gestorven kindje zou zijn geboren, als je die weet.

Durf toe te geven dat je niet weet wat je moet zeggen; dat je met je mond vol tanden staat. Juist zo'n bekentenis laat de kwetsbaarheid van de ander heel. 

Erken het verdriet van de ander, door te reageren alsof je er zelf doorheen moet. Zeg gewoon es: “Wat vreselijk.. Wat erg moet dat zijn..”, en knal er niet meteen een 'maar' achter. Laat het open. Want als je net een miskraam of mislukte behandeling hebt gehad, of als je je partner bent kwijtgeraakt, dan ìs dat gewoon vreselijk. Dan hoef je echt niet te horen dat er wel weer 'een nieuwe' komt. 

Benadruk de kracht die je ziet in mensen. Geef hen niet het gevoel dat ze slap zijn als ze verdriet ervaren, maar laat weten dat je respect hebt voor hun wilskracht en doorzettingsvermogen; door hun tranen heen.

Natuurlijk mag jouw eigen verdriet er ook zijn, maar neem de situatie niet meteen over met wat jij allemaal hebt meegemaakt op het moment dat de ander in nood is en juist even zijn hart wilde luchten.

Durf vragen te stellen en toon oprechte interesse. Veel mensen zijn heus bereid om je dingen uit te leggen. Vinden dat zelfs fijn, zolang ze maar gehoord en serieus genomen worden.

De meeste mensen zijn niet op zoek naar adviezen, maar naar iemand die luistert en hen laat uitrazen.
Willen ze advies, dan zullen ze dat vragen.

Het verdriet om een onvervulde wens of een definitief verlies is niet zomaar over. Wees niet bang dat je een oude wond opentrekt als je na een tijd weer eens vraagt hoe het is; veel mensen voelen zich juist het eenzaamst als het eerste jaar van rouw voorbij is en iedereen hun verdriet vergeten lijkt. 


Hartverwarmend

Toen ik in 2011 besloot om open te zijn over wat Erik en ik hadden meegemaakt, had ik een hoop tenenkrommende reacties verwacht. En vaak kwamen die ook.

Maar wat ben ik vaak ook opgebouwd door alle mensen die zomaar spontaan lieten weten dat ze aan ons dachten. Die niet meteen met adviezen of oordelen klaarstonden, maar vol begrip meeleefden. Ik hou van mijn vriendinnen, die niet met een grote boog om me heen lopen en me buitensluiten, maar me juist laten knuffelen met hun kinderen, alsof ze willen zeggen: 'ik weet niet wat ik moet doen of zeggen, maar ik wil je laten weten dat ik je niet vergeet. Je hoort er nog steeds bij.' 
In eerste instantie deelde ik ons verdriet om het onderwerp bespreekbaar te maken. Maar ik vond zelf ook gehoor. Dat heeft vaak ècht mijn hart verwarmd en de scherpe randen van het verdriet verzacht. Soms is stil durven zijn zo veelzeggender dan een woordenvloed. En de lieve schatten op Facebook en in mijn familie en vriendenkring lieten me zien dat er ìn dat zwijgen toch nog zoveel verzachtende en bemoedigende woorden te vinden zijn. 

Het geeft echt niet als je niet op alles een antwoord weet. Als je er maar bent. Met luisteroren.

Loslaten.

Het is wat ik het meeste hoor als reactie op de zorgen rondom de kinderwens.

“Want toen vrienden van mij het loslieten, lukte het ineens meteen.”

Hoever gingen die vrienden, voordat ze op dat punt kwamen? Hoe lang worstelden ze al? Hoeveel teleurstellingen hadden ze al te verduren gehad, voordat ze het konden loslaten?

En wás het loslaten? Of was het noodgedwongen opgeven? Was het omdat de hoop doofde, omdat al hun kansen verkeken leken en alles al was geprobeerd?
Hadden ze in feite niet gewoon hun hoofd en pootjes laten hangen, gebroken en beurs geslagen door verdriet?

Hoop is sterk. Haast onverwoestbaar. Je moet diep gaan en lang op een lijdensweg zitten, wil het doven.
Daarbij is 'loslaten' geen toverformule om zwanger te worden. Net zo min als 'vaker schieten', '10 minuten blijven liggen na het vrijen' of 'meer eieren eten'.
Want laten we eerlijk zijn; vrijen en zwanger worden is geen rocket science, getuige de ontelbare ongeplande zwangerschappen die elke dag ontstaan. Dus bespaar vrouwen (en hun mannen) het vernederende aanbod om even langs te komen met jouw bewezen superzaad. Wie zegt trouwens dat 'het probleem' altijd bij de man ligt?

“De meest gehoorde (en gehate) adviezen naar aanleiding van mijn ongewenste kinderloosheid zijn: 'je moet er niet zo mee bezig zijn' en 'loslaten' ”, Twitterden meerdere mensen me vandaag.

En ook mijn haren gaan recht overeind staan van dat eeuwig terugkerende loslaatadvies.
Want loslaten is niet: drukken op een knopje en dan niet meer aan je wens denken.
Als je gelooft dat het zo werkt, begrijp je niet hoe sterk hoop kan zijn.
Als je gelooft dat 'er niet mee bezig zijn' te forceren valt, dan denk ik dat je de ervaringen in je eigen leven vergeten bent.

Hoop vlamt op bij het minste of geringste en valt maar moeilijk te temmen.

Ja, ik geloof in een loslaten.
Maar op een andere manier.

Ik geloof in een loslaten waarbij de droom mag blijven bestaan. Want een verlangen dat zo groot is, moffel je niet weg onder een vloerkleed. Als je pal voor een reusachtige berg staat, dan kun je daar niet om- of overheen kijken. Hij vult je zicht.

Dus kunnen we alsjeblieft stoppen met doen alsof het de schuld is van al die ongewenst kinderloze stellen dat ze die berg nog steeds zien? En dat die berg beladen is met babykleertjes, speentjes, wiegjes, eerste stapjes, ma-ma-klanken en zelfs volle luiers? Verpletter andermans dromen niet. Het krijgen van kinderen is de gezonde droom van bijna elke man en vrouw. Het is de droom van een kind dat liefkozend al haar poppen en knuffels de fles geeft en vertelt dat ze later moeder wil worden van wel twintig kinderen. Het verlangen om ouder te worden is al voor de schepping in onze harten gelegd en dat schakel je niet zomaar uit. Onvervuld blijft het, met een 'beetje' pech, de rest van een leven een heel pijnlijke plek, steeds opengeschaafd door nieuwe confrontaties. Want vrienden worden wél ouders. En grootouders. En overgrootouders.

“Kinderen zijn ook niet alles, hoor.” 
Dat zal best. Maar heb je spijt dat je eraan begonnen bent? Gun mensen hun dromen. Jij hebt ze ongetwijfeld ook gehad.
Stop met eisen dat die berg vernietigd wordt. Stop met relativeren; bagatelliseren. Laat weten dat je aan je vrienden denkt. Dat je meeleeft. Maar laat hun verdriet naast hun onvervulde droom bestaan en huil gewoon es een potje mee.

Loslaten is voor mij: mijn machteloosheid, wensen en tranen steeds leggen in de handen van mijn God, wetend dat Hij erboven staat. Nee, dat is niet altijd makkelijk. Maar Hij is de God die mij vreugde gaf na pikdonkere, eenzame, lange jaren. Bij Hem vond ik veiligheid en aanvaarding; onvoorwaardelijke, vullende liefde. Jezus is de bron die mijn dorst lest. Hij laat me uitrazen. Hij legt me niet het zwijgen op. Als ik boos ben, mag ik slaan op Zijn sterke borst. Hij kan het aan; Hij weet dat het soms nodig is. Met Hem deel ik al mijn dromen en verdriet en Hij luistert eindeloos. Door Hem voel ik me gedragen en getroost en kan ik er steeds weer even tegenaan.

Het geeft me rust dat Hij ons een mooie belofte gaf. Natuurlijk was het allemaal een stuk zwaarder geweest als er niet zo'n duidelijk antwoord was gekomen op mijn vraag om bevestiging. Want hoe goedbedoeld ook, mensen kunnen je niet beloven dat het 'wel goedkomt', en onzekerheid is zoiets moeilijks. 
Toch had ik zelfs bij een stilzwijgen geweten dat Zijn plannen voor ons wonderlijk mooi zouden zijn, met of zonder baby. Ik ken mijn God. Ik weet dat Hij geweldig is. En als het plannen zonder baby zouden zijn, dan zou Hij niet meteen roepen dat we weer op moesten staan, maar bij ons op de grond gaan zitten, ons in Zijn armen trekken en alle ruimte, tijd en hulp geven om te rouwen en dat grote verdriet een plek te geven.

Sinds ik mijn hart aan Jezus heb gegeven en me in Zijn armen heb geworpen, is mijn leven zo onherkenbaar veel veranderd en mijn hart zo onbeschrijflijk diep tot rust gebracht.
En hoe beter ik Hem leer kennen, hoe minder vaak ik me afvraag waarom bepaalde dingen wel of niet gebeuren. Ik begrijp nog steeds niet alles, maar ik weet gewoon dat Hij te vertrouwen is. 

En nee, God vertelt me niet wat de toekomst zal brengen of welk verdriet er nog komt. Gelukkig maar. Maar Hij zal dichtbij me blijven. God zal mij nooit loslaten. Dat geeft me rust. En daar vind ik vrede in, door alle tranen heen. 
Zolang ik de weg maar samen met Hem, hand in hand, mag bewandelen, heb ik bij me wat ik mijn leven lang heb gezocht. En ooit..

"..zal Ik alle tranen van jullie ogen wissen. Er zal geen dood meer zijn; geen rouw, geen jammerklacht, geen pijn. Want wat er eerst was, is voorbij. Alles maak Ik nieuw!"
- De Bijbel.

Een jaar en zeven maanden geleden.

Ik droeg een kindje in me. Een onbetaalbaar geschenk. Vanaf het moment dat dat prille tweede streepje op de test verscheen en Erik en ik elkaar huilend en juichend in de armen vielen, werden duizenden nieuwe dromen geboren. In elke droom kwam een kindje voor. Ons kindje. 

Maar ons kindje bleek dood.

Achteraf kon ik zeggen dat ik wist wanneer het gestorven was.
Een onbestemd somber gevoel had zich een paar weken voor de echo aangediend, maar ik wuifde het weg.
Zwangerschapshormonen, dacht ik. Wat kon ik ermee?

Op het moment dat de stilte viel, in de kamer van de verloskundige die wanhopig zocht naar een teken van leven, ervoer ik, tegelijk met een trap in mijn buik, een klik in mijn hart. Het klopte met wat ik had gevoeld.
Maar ons kindje was dood.

Er volgden rare weken vol rouw en verwarring. Erik en ik misten elkaar soms in het verdriet, in hoe we erop reageerden, maar vonden elkaar altijd dezelfde dag nog terug. Het versterkte onze band. Meer dan ooit waren we elkaars beste maatjes. En meer dan ooit was God zo heerlijk dichtbij om ons vast te houden. 

Maar april en mei zijn kennelijk vruchtbare maanden. Terwijl wij onze klap probeerden te verwerken, kwam een stroom van zwangerschapsmededelingen op gang. Acht collega's van Erik meldden dat ze zwanger waren en ook in onze vrienden- en kennissenkring had de een na de ander een blijde boodschap. Ik was blij voor hen allemaal. Maar vreselijk, wat deed het soms ook pijn om weer met lege handen achteraan in de rij gezet te zijn.

Nog steeds kan ik oprecht blij zijn voor mensen om me heen die vertellen dat ze zwanger zijn.
Maar dat gaat niet vanzelf. Het is een eis van mezelf geweest, een bewuste keuze die ik elke keer maak, omdat ik niet wil dat bitterheid om mijn eigen verdriet andermans vreugde met de grond gelijk maakt. Dat zou ik niet eerlijk vinden. Als ik wil dat er ruimte is voor verdriet, moet ik ook de vreugde van anderen ruimte geven. De tekening hierboven heb ik daarom bewust niet eerder gedeeld, al lagen de schetsen al ruim een jaar klaar.

Om dat vol te houden, moet ik zo nu en dan mijn emoties kunnen ventileren. Er is de afgelopen anderhalf jaar zoveel gebeurd vanbinnen, dat ik zou zijn ontploft als ik niet af en toe de garagedeur van mijn hart had opengerold. Liever dan inslikken, zet ik mijn verdriet om in iets creatiefs en deel ik het, om mensen op een luchtige en speelse manier kennis te laten maken met een onderwerp waar nog zo'n taboe op rust. Er wordt al zoveel doodgezwegen. Er is zoveel onuitgesproken pijn bij mensen, en zoveel onbeholpenheid in het reageren. 

Januari voelt voor Erik en mij een beetje raar. Opnieuw zijn heel veel mensen bijna uitgerekend. En ook wij hoorden tot een paar maanden geleden bij die gelukkige groep; voor de vierde keer pril zwanger, nu van wat vermoedelijk een tweeling was. Tot twee keer toe stond er in onze agenda's een cirkel rond 31 januari. Toch knap gemikt hè? 

Mijn droom voor 2013 is dat ik project mk zal voltooien; de vrucht die voortkwam uit deze ondergeschoven vorm van rouw. Dat in elk geval alle tekeningen en teksten zullen klaarliggen als ook op de rest van de route alle lichten op groen springen.

En de baby, die komt nog wel.
Niet omdat mensen zeggen dat het wel goedkomt, want geen mens kan dat beloven.
Maar omdat God dat heeft gezegd, op Zijn eigen, bijzondere manier.

Gisteren bekeek iemand de tekeningen voor project mk en ze zei: ik vind het zo knap hoe je steeds weer nieuwe inspiratie weet te vinden voor je boekje.

Da's niet zo moeilijk, zei ik. Die inspiratie ontstaat zodra ik met mensen over mijn miskramen of kinderwens praat. Ik hoef alleen maar hun woorden te onthouden en tadaaa.